[CÁI NHÌN NGƯỜI TRỒNG CÂY]
0- HAI VÍ DỤ TRỒNG CÂY
Bạn có trồng, hay trông thấy, người trồng cây lấy quả chưa?
0.1- Ví dụ họ trồng bưởi. 5 năm đầu miệt mài chăm, bón, tưới, bắt sâu, tỉa cành, vun gốc, chống bão.
Họ không nhìn gì hoa, và tỉa bỏ hết hoa trong 3 năm đầu. Năm thứ tư, họ để lại 3-5 quả ở 3-5 cành lớn, gọi là quả bói. Lõi nó nhỏ, ăn nó nhạt phèo hoặc chua. Coi như “tập sự.”
Năm thứ 5 để độ 20 quả, ăn cho vui, ngọt hơn chút.
Năm thứ sáu trở đi mới thu vụ mùa để bán.
0.2 Lại nhớ hồi lớp 5, cô giao bạn trồng đậu. Cứ 30 phút bạn lại hăm hở ra tưới. Có cây đậu nào mọc không?
*
I- BÉO VÀ VIÊM
Viêm là sự thu xếp của mô cơ thể nhằm hàn vết thương để lành sẹo cũng như chống lại vi sinh vật gây hại hoặc vật lạ xâm nhập. Viêm giúp ta sống sót. (Sẽ có bài riêng.)
Tuy nhiên, nghiên cứu gần đây ngày càng khẳng định, cơ quan mỡ là hang ổ của 1 tiến trình viêm âm thầm mức độ thấp, chậm chạp, nhưng chắc chắn, dính đến nhiều bệnh mạn tính mà thậm chí chết người: hen suyễn, chàm ngứa eczema, viêm da dị ứng, viêm da bã nhờn, đa xơ thần kinh, lupus, bệnh mạch vành, viêm gan mỡ, tiểu đường.
1.1- Khi cơ thể ăn thừa chất, nhất là ăn nhiều đường, chất béo tích tụ dự trữ. Nhưng khi quá nhiều béo, các axit béo tự do (FFA) (giống như LPS, các lectin, gluten), sẽ gây kích hoạt 1 hệ thống bọc viêm nội bào gọi là inflammasome, mà 1 thành phần cấu tạo nên nó là NLRP3. Bọc này kích hoạt sinh 2 yếu tố viêm là IL-1beta và IL-18. Hai chất này thúc đẩy gây viêm mạn hệ thống như đa xơ cứng, lupus, hen suyễn, v.v. (Hình 44.2 và 44.3). (1)
Mặt khác, ăn thừa chất cũng tăng thừa canxi ti thể và lưới nội bào, làm tăng chất oxy hóa ROS và NO cũng làm tăng bọc viêm inflammasome.
1.2- Khi thừa mỡ, axit béo tự do mở gen tăng viêm, Hình 44.2, vòng đỏ to, đồng thời ức chế tác dụng của insulin, tức là gây ra hiện tượng kháng insulin, tức là có insulin đó mà như nó chết rồi, tức là tiểu đường type 2 (Hình 44-3 vòng đỏ nhỏ). (2)
Như vậy, béo không chỉ là béo. Béo là ổ bệnh viêm mạn. Béo ngăn cản hoạt động bình thường của insulin gây ra bệnh tiểu đường type 2.
*
II- TẠI SAO KETOSIS
2.1- Trạng thái cơ thể bị thiếu glucose cũng như đạm ăn vào thấp (giống khi bị đói lâu), insulin sẽ không tiết nhiều, ép cơ thể “đốt”mỡ làm năng lượng, thông qua việc nhờ gan cắt các phân tử axit béo thành mẩu vụn dễ chuyển đi trong máu đến khắp cơ thể gọi là thể xê-tôn. Thể quan trọng nhất là beta-hydroxy-butyrate (BHOB, HOB)
2.2- “Ăn” thể xê-tôn, có 3 lợi điểm:
- Nhanh, dễ, vì tăng lên trong máu dễ, tế bào dùng được ngay, cần ít phản ứng đốt
- Cực nhiều, làm lâu không mệt, vì mỡ rất sẵn, không hạn hẹp như kho glycogen
- Không tạo axit lactic hoặc pyruvate gây đau cơ
- Không cần insulin, sẽ đỡ suy nhược tế bào beta tiết ở tụy,
2.3- BHOB ức chế NLP3 nên chống viêm mạn (viêm do béo nói trên) (1).
2.4- Quan trọng là, chỉ khi ở ketosis, tế bào không còn nguồn năng lượng nào, buộc phải đốt mỡ, nên rút giảm mỡ là bắt buộc, là chắc chắn.
Chỉ đốt hết cái đống mỡ hang ổ viêm, thì các chứng viêm mạn mới hết gốc, mới có cơ khỏi. Thuốc kháng viêm chỉ là gãi ngứa, còn béo còn uống, suốt đời. Và hứa hẹn viêm loét dạ dày. Không một chế độ ăn nào đạt được ketosis chắc chắn và sâu như ăn keto.
Các chế độ ăn carb thấp, cơ thể chỉ đốt tạm mỡ chốc lát lúc đói khi lượng ăn vào ít. Thiệt thòi là, khi đó sẽ rất đói, rất thèm, bụng cồn cào đòi ăn.
Chỉ keto mới quân bình lại nội tiết, hết cái gào réo đói thèm ăn.
Nói cách khác: nếu bạn vẫn thèm ăn không tự hãm được, là bạn chưa biết đến ketosis.
*
III- CÁI NHÌN NGƯỜI TRỒNG CÂY
3.1- Insulin có tác dụng mở khóa cho đường glucose và axit amin (đạm) vào tế bào
Insulin có chung đường hoạt động với hoóc-môn sinh trưởng GH (Hình 44.4). Khi mới ở trạng thái ketosis 1 tuần, insulin có thể hạ chút, nhưng hoóc-môn GH vẫn cao, nên vẫn khiến tế bào chuyển mỡ và đạm thành đường để ăn, chứ không dùng hoàn toàn thể xeton.(4) Đó là ketosis giả vờ. Từ tuần thứ 2, GH mới hạ dần, tế bào mới dần “ăn” nhiều xê-tôn
Thế nên, chu kì ăn-xả 5-1, 6-1, x-1, v.v-1 thì cơ thể sẽ lấp đầy lại nguồn vốn glycogen, và não và cơ luôn ở trạng thái giả vờ, không bao giờ dùng xê-tôn hoàn toàn, tức ketosis thực thụ. Thì, làm sao mà hái được trái keto.
Trái keto không ăn non được. (3)
Một nghiên cứu cho thấy, bóc mỡ phẫu thuật giảm viêm toàn thân tốt, nhưng viêm tại mô mỡ vẫn như cũ, và sau ăn giảm cân, sẽ vẫn tăng cân lại. Và sau khi phẫu thuật bóc mỡ phải hàng năm mới thấy đỡ kháng insulin, nếu giữ được mức cân, chứ không đạt được ngay khi cân nặng đạt yêu cầu.
Chỉ keto mới không thể lên lại.
3.2- Không có đường tắt
Con đường keto không trải lụa. Không có đường tắt. Keto là để nhắm phòng tránh và chữa bệnh, cả ung thư . Nhàn tức là chưa keto.
Keto sẽ rất hay gặp một hay 1 số trong các khó chịu sau, tùy người mà mức độ và thời gian xuất hiện cũng khác nhau và cách chúng tự hết cũng khác nhau:
- Táo bón hoặc ỉa lỏng 5 – 7 lần/ ngày,
- Choáng váng, lâng lâng, có thể đau đầu, chóng mặt, hoa mắt, tim nhanh, đứng không vững (1-3 ngày cuối tuần đầu), không có lực, hồi hộp trống ngực, hụt hơi, bải hoải, bủn rủn chân tay giống như khi bị đói lả (Tây họ sính chữ, gọi là “cúm keto”, keto flu. “Cúm keto” không có sốt, hắt xì, chảy mũi đâu, nhé.)
- Xạm da,
- Rụng tóc,
- Khô môi khát nước, rộp môi, “bỏng” mồm
- Chuột rút, đau cơ
- Giảm hoặc giảm sâu ham muốn tình dục, thay đổi kinh nguyệt (dễ hoặc khó chịu hơn, dài hoặc ngắn hơn, trễ hay sớm hơn, hết đau bụng kinh). Chú ý là bớt ham, chứ sinh hoạt tình dục không bị xấu đi. Thậm chí tốt lên.
- Hết mụn có hoặc mất, thêm hoặc bớt. Mồ hôi tay, mồ hôi người cũng vậy.
- Tăng hoặc giảm dị ứng; thường là hết dị ứng; đôi khi dị ứng thêm với món mới,
- Dễ hoặc khó ngủ hơn,
- Ăn ngon hay mất ngon hơn,
- v.v.
(Các khó chịu này sẽ lần lượt tự hết).
Hầu hết không phải tại vì ăn thế gây thiếu chất, mà là - Chủ yếu là do tế bào não và tim chưa quen, nó thiếu hụt tạm thời năng lượng, nên hoạt động có thể “nhầm lẫn”. Lúc trước, có 1 hệ thống điều tiết hoàn chỉnh, nhịp nhàng, đồng bộ, chính xác. Nay, chính ‘Bộ Chính Trị” bị cuống, nên lệnh ra có thể sai lung tung, sai liên tục.
- Phần còn lại là hậu quả của thay đổi đột ngột. VD, phân cắt mỡ ở ti thể cần nhiều vitamin B7 (biotin) và vitamin B12, nay, ăn vẫn tốt, nhưng dùng nhiều B7 bất chợt, có thể gây thiếu, tạm thời góp phần gây rụng tóc. Cũng có thể, sự tưới máu các cơ quan bị thay đổi quá lớn, nếu tăng tưới thì lợi, nếu giảm tưới thì khó chịu, bệnh. Cái này tùy cơ thể mỗi người.
Tế bào da chưa thích nghi nồng độ đường hạ thấp nên có thể xạm, tai tái, xanh, vàng.
Nếu cứ ham “xả” liên tục, thì luôn bị lại các chứng này dày vò mỗi khi “vào” lại, sẽ sinh hội chứng tâm lí “sợ keto”.
Thế nên, mới nói, “vào” không ý nghĩa gì.
Chính xác hơn, phải nói, “vào” xoành xoạch là khốc hại, là tăng bỏ cuộc, lỡ mất cơ hội lớn tốt đẹp của keto.
Bạn mà chưa có các thay đổi sốc như trên, gần như nói chắc được: bạn chưa hề “nếm mùi” keto, cho dù bạn có giảm cân.
Giảm cân nhanh không có nghĩa là keto.
Có thể ai đó từng low-carb một thời gian dài, đã “chấp chới” ketosis nhiều lần rồi thì thấy keto “nhẹ nhàng”.
Và, vì keto không nhắm giảm cân, dù giảm cân chắc chắn.
*
3.3- Quả bói keto
Tất cả các hí hửng (xin lỗi), hới mưng, trong 2 tháng đầu, dù cũng đáng kể, thậm chí ngoạn mục, thật, cũng mới chỉ là quả bói keto mà thôi.
Và, đó có phần là ăn may, và không bền. Tất nhiên cũng tốt, là đã vượt qua 1 giai đoạn, là giảm được 1 số cân. Không bền, vì lượng mỡ thật đốt chưa nhiều, và ăn lại là thành công cốc.
Dù chưa giảm được cân, mà ít bị các khó chịu kể trên đã là may rồi. May, vì mình trải qua được tập sự mà ít “trầy vảy.”
Mục tiêu của 2 tháng đầu, chỉ là để QUEN CHO BẰNG ĐƯỢC ketosis, tức là não và tim biết dùng hoàn toàn xê-tôn làm năng lượng.
2 tháng đầu mà cứ mong chờ cân giảm, không khác gì trồng đậu hồi lớp 5, suốt ngày tưới.
*
3.4- Mùa quả keto chính vụ
Chỉ sau ít nhất 2 – 3 tháng keto, tức là khi mà bạn không ăn 24 – 48 h mà chỉ thấy hơi chếnh choáng, và sờ mạch cổ tay chỉ hơi nhanh hơn chút, ví dụ nhịp tim từ 75 lên 80. Bước lên 2 tầng cầu thang, cũng chỉ tăng như vậy. Chỉ ăn bơ/ mỡ, không cần ăn gì khác, có thể làm cả ngày không mệt, không bị chóng mặt, khi đó mới chứng là não và tim bạn đã quen được keto. (Hình 44.5 một người gần “ra ràng”: sau 1 tháng keto).
Khi đó, bạn muốn giảm mỡ, chỉ đơn giản là, cứ làm việc, tập luyện bình thường, nhịn hoàn toàn, hoặc thi thoảng ăn chút bơ, mệt hẳn thì ăn lại.
CÂN NẶNG BẠN ĐÃ CẦM TRONG TAY
Cảnh giới đã quen keto là, thích thì ăn, chưa thích thì ngó lơ, dù ăn vẫn ngon như thường. Nhưng, ta sai khiến, chứ không bị cảm giác đói, thèm nó sai khiến ta.
Và, lỡ “phạm” thì việc “vào” lại nhẹ nhàng chứ không bị làm lại từ đầu.
Nhưng quan trọng là, các lợi ích chữa bệnh, nhất là tránh bệnh, lớn lao của keto, mới xảy ra.
Discussion about this post